Portekiz ve Ekonomik Kriz

2009-16 yılları arasında Portekiz ekonomisi; düşen GSYİH, yüksek işsizlik, artan devlet borcu ve yüksek tahvil getirileri ile karakterize edilen ciddi bir ekonomik kriz yaşadı. Buna küresel durgunluk; rekabet eksikliği ve Euro’da olmanın sınırlamalarının bir kombinasyonu neden oldu. Reel GSYİH’deki hızlı düşüş ve kemer sıkma önlemleri ile Portekiz işsizlik oranı AB’deki en hızlı oranlardan birinde arttı.

O kadar kötüye gitti ki; Portekiz Başbakanı’nın genç Portekizlilerin daha fazla çaba göstermesi ve bir iş bulmak için ülkeyi terk etmesi gerektiğini söylediği aktarıldı. Evde iş bulamayan öğretmenlerin Angola veya Brezilya’ya göç etmeyi düşünmelerini önerdi. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, kemer sıkma önlemleri yaygın protestolara yol açıyor ve nispeten yeni Portekiz demokrasisinin kitlesel işsizlik hayaleti tarafından tehdit edilebileceği endişesi taşıyor.

Euro’ya katıldığında, Portekiz ulusal borcu Maastricht kriterleri tarafından belirlenen %60 sınırının altındaydı. 2009’da borç krizinin başlamasıyla, kamu sektörü borç seviyesi GSYİH’nın %70’ine ulaşmıştı. Ancak, 2009-12 yıllarındaki durgunluk; kamu harcamalarını kısmaya yönelik çabalara ve hükümetin izlediği kemer sıkma önlemlerine rağmen, borç düzeyinde hızlı bir artış gördü. Ocak 2010’dan itibaren; Euro Bölgesi tahvillerinin istikrarına ilişkin korkular Portekiz’e yayıldı ve tahvil getirileri hızla sürdürülemez seviyelere yükseldi. Bu;  hükümetin acil kemer sıkma önlemleri almasına neden oldu. Artan tahvil getirileri şunlardan kaynaklandı. Euro Bölgesi’nde likidite korkusu (hiçbir Merkez Bankası gerektiğinde para basmaya ve tahvil almaya istekli değil) Gelecekteki ekonomik büyümeye ilişkin korkular. Bankalar; herhangi bir Euro Bölgesi borcunu elinde bulundurduğundan daha fazla şüpheleniyor.

Kemer sıkma ve Ekonomi

Borç krizine tepki olarak; Portekiz kemer sıkma politikasını büyük bir canlılıkla sürdürdü. 2009-11 yılları arasında bütçe dengesi GSYİH’nın %7,9’u oranında düşürüldü. Ekonomik durum göz önüne alındığında büyük bir sıkılaştırma. (Bakınız: Avrupa’da mali çarpanlar). Hükümet harcamaları keserek iş kayıplarına ve gelirin düşmesine neden oldu. Yüksek vergiler, harcanabilir geliri de azalttı. Kemer sıkma önlemlerinin etkisi, tüketici ve iş güvenini de azalttı. Portekiz Tek Para Biriminde olduğundan; mali sıkılaştırmayı dengelemek için iç talebi artıracak çok az seçenek kaldı. İhracatın rekabet gücünü artırmak için devalüasyon yok. Para politikasında gevşeme yok.

Bu ekonomik durumda; deflasyonist maliye politikası, reel GSYİH’de önemli bir düşüşe neden olan çok yüksek bir negatif çarpan etkisine sahiptir. Ayrıca kemer sıkma önlemlerinin kendi kendini yenilgiye uğrattığına dair endişeler de var. İşsizlikteki artış ve vergi gelirlerindeki düşüş, hükümetin bütçesine daha fazla yük bindirdi. Mevcut kemer sıkmanın maliyetine rağmen, 2013 bütçe taslağı, ortalama gelir vergisi oranlarının üçte bir oranında artırılması da dahil olmak üzere “muazzam” vergi artışları da dahil olmak üzere daha da fazla kemer sıkma önlemi önermektedir. Ekonomistler; önerilen bütçeyi “acımasız”, “orta sınıfa karşı bir suç”, “mali atom bombası” olarak çeşitli şekillerde tanımladılar.